Δεν υπάρχει «δωρεάν γεύμα» στην Οικονομία

Το είπε κάποτε ο Μίλτον Φρίντμαν, αρχηγέτης της Σχολής του Σικάγου και είχε απόλυτο δίκιο. Τώρα θα μου πεις, το απόφθεγμα ενός νεοφιλελεύθερου υιοθετείς; Το Νόμπελ οικονομίας όμως του αποδόθηκε.

Η αλήθεια είναι, ότι με την οικονομική του σκέψη βοήθησε στο ξεπέρασμα πολλών οικονομικών προβλημάτων με προεξάρχον αυτό του στασιμοπληθωρισμού που βασάνιζε τις δυτικές οικονομίες τις δεκαετίες του ΄70 και ΄80.

Σήμερα, ένα κομμάτι της οικονομικής του θεωρίας παρήκμασε. Άλλωστε τίποτα δεν είναι στατικό. Τα πάντα ρει. Τα κάθε φορά οικονομικά δεδομένα απαιτούν τη δική τους συνταγή. Μετά το σύντομο αυτό προοίμιο συνεχίζουμε.

Μπορεί αυτός που καταναλώνει ένα γεύμα να μην το πληρώνει, καθώς του εκχωρείται δωρεάν είτε από το κράτος, είτε από τον Δήμο, είτε από κάποιο ίδρυμα, είτε  από οπουδήποτε αλλού, για την οικονομία όμως δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα.

Για τον εξής απλό λόγο. Για να φθάσει αυτό το «δωρεάν» γεύμα στον καταναλωτή, είχε ένα προηγούμενο κόστος παραγωγής.

Την οικονομία δεν την ενδιαφέρει ποιος θα καταβάλει το κόστος, απλώς για αυτήν υπάρχει. Διανύουμε μια δύσκολη περίοδο. Δύσκολη υγειονομικά αλλά και οικονομικά.

Η πανδημία ανέτρεψε όλους τους σχεδιασμούς, τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και σε συλλογικό. Άλλα σχεδίαζε εις έκαστος εξ ημών, άλλα σχέδια όμως είχε η ζωή. Άλλα σχεδίαζε η Πολιτεία, αλλιώς όμως της ήρθαν οι καιροί.

Στο έκτακτο, επιβάλλεται πάντα μια ατομική αλλά και συλλογική επανατοποθέτηση, πάνω από όλα όμως χρειάζεται συλλογική προσπάθεια. Ενιαίο μέτωπο. Υπευθυνότητα. Μακριά από λαϊκισμούς και πλειοδοσίες.

Για την αντιμετώπιση της υγειονομικής αλλά και της συμπλεκόμενης οικονομικής κρίσης, η Κυβέρνηση δείχνει να πορεύεται με έναν σταθερό, σοβαρό και υπεύθυνο βηματισμό. Ενισχύει οικονομικά όσους πλήττονται από την πανδημία. Το μεγαλύτερο  μέρος αυτών των ενισχύσεων, για να μην πω το όλον, υπό οιανδήποτε μορφή και αν δίδονται, δεν πρόκειται να επιστρέψουν στο κράτος. Πρόκειται για δανεικά και αγύριστα.

Εδώ όμως αρχίζουν τα δύσκολα. Το κράτος, αυτό κάθε αυτό, δεν εισπράττει από δικές του παραγωγικές δραστηριότητες ούτε ένα ευρώ. Ούτε υπήρχαν στα συρτάρια του αποθέματα από προηγούμενες αποταμιεύσεις. Ούτε όλα αυτά τα δις που μοιράζονται υπήρχαν κρυμμένα σε κάποια θυρίδα του κρατικού θησαυροφυλακίου.

Για να μπορέσει λοιπόν να χρηματοδοτήσει όλες αυτές τις έκτακτες ανάγκες 2 τρόποι υπάρχουν. Εκτύπωση νέου χρήματος ή δανεισμός.

Τον πρώτο ξεχάστε τον, γιατί το εκδοτικό προνόμιο ανήκει στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Άρα τι απομένει; Ο δανεισμός. Τα δανεικά όμως πρέπει κάποια στιγμή να επιστραφούν. Επειδή όπως προείπαμε το κράτος δεν έχει δικά του έσοδα, αυτά τα αντλεί από την κάθε είδους φορολογία που επιβάλει στους υπηκόους του.

Συνεπώς, το κόστος των σημερινών δωρεών προς τους πληττόμενους, άντε πέστε το ενισχύσεις ή επιδοτήσεις, θα διαχυθεί και θα μετακυλισθεί στο κοινωνικό σύνολο.

Αυτό είναι που θα κληθεί κάποια στιγμή να αποπληρώσει το σημερινό δανεισμό της πολιτείας, είτε ανήκει στην κατηγορία των επιδοτούμενων είτε όχι. Κάποιος  ενδεχομένως να αναρωτηθεί, ότι αυτό είναι άδικο ίσως και ανήθικο. Δεν ισχύει ούτε το ένα ούτε το άλλο.

Η πολιτεία ενεργεί έτσι για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ηθικός και ο δεύτερος οικονομικός. Ως προς το πρώτο. Σε έκτακτες περιπτώσεις η Πολιτεία έχει χρέος να ενεργοποιεί την αρχή της αλληλεγγύης.

Όταν κατόπιν εντολής της Πολιτείας απενεργοποιείται παραγωγικά και επαγγελματικά ένα κομμάτι του πληθυσμού, η πολιτεία έχει την ηθική υποχρέωση να το στηρίζει. Στην στήριξη αυτήν επιβάλλεται η συμμετοχή όλων, είτε άμεσα είτε έμμεσα. Συνεπώς, ανήθικο είναι η υπεκφυγή της ευθύνης να συμμετέχει κάποιος στον επιμερισμό του κόστους της υγειονομικής κρίσης, ακόμη και αν δεν είναι «δωρεολήπτης».

Ως προς τον δεύτερο, τον οικονομικό. Εάν τα πράγματα αφεθούν στη τύχη τους είναι  εκ προοιμίου βέβαιον, ότι θα βιώσουμε το χειρότερο σενάριο, το οποίο θα προκληθεί από ένα εκτεταμένο κύμα χρεοστασίων. Αυτό της κατάρρευσης της οικονομίας. Τότε το τίμημα θα είναι πολλαπλάσιο για όλους. Πληττόμενους και μη πληττόμενους.  Θα ανοίξει νέος κύκλος μνημονίων. Από αυτά έχουμε μια εφιαλτική 10ετή εμπειρία. Δεν αντέχουμε άλλα.

Αν, άλλες ακμαίες χώρες δυσκολεύονται να στηρίξουν τις οικονομίες τους, αντιλαμβάνεται κανείς την δυσκολία της εξίσωσης που έχει να επιλύσει η δική μας Κυβέρνηση. Καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην οικονομική αιμοδότηση της αγοράς και στην αποφυγή του δανειακού εκτροχιασμού. Κάθε ευρώ που χορηγείται για ενίσχυση προστίθεται στο δημόσιο χρέος. Και μιλάμε για το πιο διογκωμένο δημόσιο χρέος εκ των  27 χωρών της Ε.Ε.

Τα χρήματα που μοιράζει η κυβέρνηση δεν πέφτουν από τον ουρανό. Μια φορά έβρεξε μάννα  ο ουρανός. Έκτοτε στέρεψε. Είναι δανεικά. Επομένως, η Κυβέρνηση επιδίδεται σε μια δύσκολη ακροβασία μεταξύ λελογισμένου δανεισμού και λελογισμένων παροχών.

Καθημερινά βομβαρδίζεται από ποταμούς οικονομικών αιτημάτων. Δύσκολο όμως έως αδύνατο να ικανοποιηθούν όλα.

Η αντιπολίτευση, ελαφρώς αντιπολιτευόμενη, ζητά επίμονα από την Κυβέρνηση να ανοίξει διάπλατα το πουγκί του δημοσίου. Αξιώνει την ικανοποίηση παντός αιτήματος. Αγνοεί όμως, η δείχνει να αγνοεί, ότι κάτι τέτοιο ισοδυναμεί με το άνοιγμα του κουτιού της Πανδώρας.

Το για δεύτερη φορά «Τσοβόλα δώστα όλα» θα είναι αυτοκτονικό. Μοιάζει να ζει στον κόσμο  της και να μην εφάπτεται με την πραγματικότητα. Λεφτά δεν υπάρχουν. Αν κάποιοι επιμένουν ότι λεφτά υπάρχουν, αυτό συμβαίνει μόνον στα ενύπνιά τους. Ας τσιμπηθούν λίγο. Ας αφυπνισθούν. Η συνταγή που προτείνουν, υποσκάπτει το μέλλον και υπονομεύει την εθνική συνέχεια.

Φίλοι της αντιπολιτεύσεως σοβαρευθείτε. Απορώ, τα δημοσκοπικά ευρήματα δεν τα παρακολουθείτε; Είναι  η αποτύπωση των αντιπολιτευτικών σας επιδόσεων. Είσθε ικανοποιημένοι;  Αν ναι, συνεχίστε έτσι.

Αποστόλης Παππάς

Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Τρικκαίων