100 χρόνια από την γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου

Με αξιώνει ο Θεός για ακόμη μία φορά να απευθύνω αυτόν τον λόγο τιμής και μνήμης για τα 100 χρόνια από την γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου.

Ανήκω στην 4^η  γενιά των εκπατρισμένων ή καλύτερα των ξεριζωμένων προγόνων μας.

Αλήθεια, τα χρόνια  περνούν γρήγορα, όμως οι μνήμες είναι ακόμη ζωντανές στις επόμενες γενιές  χάρη στην προφορική  αφήγηση των παππούδων μας, αλλά και στην έντονη συγγραφική δραστηριότητα πνευματικών ανθρώπων που δεν ήθελαν να  χαθούν στη λήθη του χρόνου τα βιώματά τους, ο πολιτισμός, αλλά και οι τραγικές καταστάσεις που βίωσαν μετά από αυτήν την περίφημη «ανταλλαγή των πληθυσμών» λες και ήταν μαύρες κουκίδες πάνω σε έναν χάρτη.

Πώς βρέθηκαν όμως Έλληνες σε αυτές τις  περιοχές; Η απάντηση δίδεται ιστορικά, όταν το 1000 π.Χ  Έλληνες από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, Θεσσαλία, Αττική,  Πελοπόννησο με «γέφυρα» τα ελληνικά νησιά  αποίκησαν τις περιοχές της Μ. Ασίας στην αναζήτηση καλύτερης τύχης. Οι πρώτες ελληνικές πόλεις, Σμύρνη, Μίλητος, Έφεσος ανέπτυξαν σπουδαίο πολιτισμό. Εκεί έζησαν οι φυσικοί φιλόσοφοι, καλλιεργήθηκε η λυρική ποίηση. Ίδρυσαν  ακόμη το Πανιώνιο Κέντρο, για αυτό οι Τούρκοι  αποκαλούν την Ελλάδα junanistan, δηλαδή χώρα του Ίωνα  και όχι Gricheland, Grecia.

Tον 8 αιώνα π.Χ οι ίδιοι οι άποικοι κυρίως από τη Μίλητο αποίκησαν τον Πόντο με σπουδαίες πόλεις, τη Σινώπη,           την Αμισό, τα Κοτύωρα, την Τραπεζούντα. Όλες αυτές εξελίχτηκαν σε μεγάλα οικονομικά και εμπορικά κέντρα. Η άνθηση της οικονομίας έφερε την ευημερία και τον πολιτισμό. Από πού να αρχίσει κανείς, σχολεία, βιβλιοθήκες, μουσική παιδεία, άξιοι διδάσκαλοι. Στη Σμύρνη στα τέλη του 19 αιώνα εκδίδονταν 13 ελληνικές εφημερίδες.

Στην εποχή του Βυζαντίου οι Έλληνες ασπάστηκαν το χριστιανισμό, ελληνισμός και ορθοδοξία είχαν ταυτιστεί .Μόνο στην περιοχή της Αμάσειας υπήρχαν 462 εκκλησίες. Ή θρησκεία ήταν η ταυτότητά τους, αλλά συγχρόνως αυτή τους διαχώριζε από τους Τούρκους.

Παρόλα  αυτά  ζούσαν αρμονικά με το ντόπιο πληθυσμό μέχρι το 1908, οπότε εμφανίστηκε το κίνημα των  Νεότουρκων, το οποίο ήταν στην αρχή ελπιδοφόρο για τους Έλληνες, δεν άργησε όμως να δείξει τον άγριο χαρακτήρα του. Ο επικεφαλής των Νεότουρκων, Κεμάλ Ατατούρκ, ένας άνθρωπος με ηγετικές και στρατιωτικές ικανότητες, αφού κατάφερε να εκτοπίσει το Σουλτάνο, άρχισε τους διωγμούς και τις σφαγές ήδη από το 1914.Με το σύνθημα η Τουρκία στους Τούρκους, ξεκίνησε έναν ανελέητο διωγμό σε βάρος των χριστιανικών λαών, Εβραίων, Αρμενίων και ιδιαίτερα εναντίον των Ελλήνων.

Αποκορύφωση η 19 Μαΐου του 1919 όπου ο Κεμάλ Ατατούρκ αποβιβάζει στρατό στη Σαμψούντα. Φρικαλέα τα εγκλήματα, οι απαγχονισμοί, τα καταναγκαστικά έργα. Μπροστά στα μάτια των παιδιών σκότωναν τον πατέρα, τον μεγαλύτερο αδερφό, τη μάνα.

Πολλοί Έλληνες αντιστάθηκαν, ανέβηκαν στα βουνά, πολέμησαν τον εχθρό. Όμως έμειναν αβοήθητοι, γιατί στη μητέρα πατρίδα υπήρχε ο εθνικός διχασμός ανάμεσα σε Βενιζέλο και βασιλιά Κωνσταντίνο, οι δε ξένες Δυνάμεις συμμάχησαν με τους Τούρκους, και ενώ ο ελληνικός στρατός πολεμώντας γενναία, έφθασε έως τις παρυφές της Άγκυρας, οι λανθασμένες επιλογές, οι κακοί χειρισμοί και εκείνη η επονείδιστη λέξη «οπισθοχώρηση» συνετέλεσαν, ώστε να έρθει η καταστροφή.

Ο απολογισμός τραγικός, 100.000 αξιωματικοί και στρατιώτες έπεσαν ηρωικά στα πεδία των μαχών, 250.000 σφαγιάστηκαν ή θανατώθηκαν στα τάγματα εργασίας και 1.500.000 ξεριζώθηκαν έπειτα από χιλιετίες, παίρνοντας το δρόμο της προσφυγιάς .αφήνοντας πίσω τους τάφους των προγόνων τους και τις ανεκτίμητες περιουσίες τους.

Κλαίγοντας, μέσα σε ένα κλίμα πένθους και οδύνης για το χαμό των αγαπημένων προσώπων τους διέσχιζαν δάση, έζησαν την πείνα, το κρύο, τον φόβο. Κάποιες μάνες πετούσαν τα βρέφη τους, γιατί έπρεπε να γλιτώσουν από τον κακό χαμό

Με την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης  κάποιοι  έφυγαν για το ρωσικό Καύκασο και άλλοι με πλοία οδηγήθηκαν στη μητέρα πατρίδα, όσοι βέβαια γλίτωσαν από μολυσματικές ασθένειες

Η κοινωνική τους ένταξη δυστυχώς δεν ήταν ομαλή ,πείνα, άθλιες συνθήκες υγιεινής, κοινωνική αποξένωση. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν σε περιοχές της Μακεδονίας και, όταν χρειάστηκε κατά το Β παγκόσμιο πόλεμο, έδωσαν πάλι τον αγώνα τους και την ψυχή τους εναντίον των Βούλγαρων κομιτατζήδων, για να παραμείνει η Μακεδονία μας ελληνική. Ηρώων και μαρτύρων αίμα χύθηκε ξανά.

Η γενιά λοιπόν αυτή του ξεριζωμού ήλθε στην Ελλάδα χωρίς ένα μπαούλο πράγματα, ίσως μερικές εικόνες από τις εκκλησίες τους. Παρόλες τις δυσκολίες τους κατάφεραν με την εργατικότητά τους, την πίστη, την υπομονή τους να ριζώσουν στη νέα πατρίδα, να προοδεύσουν. Μεγάλη η αγάπη τους για τα γράμματα, πολλοί επιστήμονες ξεχώρισαν σε διάφορους τομείς. Γοήτευσαν το ντόπιο πληθυσμό  με τους ζωντανούς χορούς, τη μουσική, την κουζίνα τους, τη φιλοξενία τους.

Η αγάπη όμως και η νοσταλγία για τις πατρίδες τους έμεινε αναλλοίωτη και αυτήν μετέδωσαν στις επόμενες γενιές. Έτσι πολλοί επισκέπτονται σήμερα την Παναγία Σουμελά και άλλους τόπους καταγωγής.

Πέρασαν 100 χρόνια από τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Σε καιρούς ειρηνικούς λοιπόν είναι βαρύ το χρέος της διατήρησης και της συνέχισης της ιστορικής μνήμης, για να μη ξεχνιούνται τα γεγονότα και να διδάσκονται οι νέοι.

ΑΘΑΝΑΤΟΙ

Σοφία Λαζαρίδου – Μπαλάφα

Φιλόλογος

(Η ομιλία που εκφώνησα στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Νικολάου σήμερα Κυριακή).