Θέλει αρετή και τόλμη

Στις σχέσεις μας με την Τουρκία υπάρχουν δύο σταθερές. Η πρώτη είναι, ότι μας χωρίζουν ποταμοί αίματος. Η δεύτερη, ότι η μοίρα τα όρισε έτσι ώστε  να είμαστε όμορα κράτη. Γείτονες.

Ο θυμόσοφος λαός έχει πει τόσα για τους γείτονες. Ο κακός χειμώνας περνάει, ο κακός γείτονας όχι. Πρώτα βλέπεις το γείτονα και μετά τον Ήλιο κ.α.

Αφού λοιπόν το πεπρωμένο μας «καταδίκασε» να είμαστε γείτονες και αφού δεν μπορούμε να αλλάξουμε γειτονιά, τότε το μόνο που μας απομένει είναι να συνυπάρξουμε ειρηνικά. Επ΄ ωφελεία και των δύο.

Το παρόν και το μέλλον όμως δεν τροχιοδρομείται με όρους παρελθόντος, χωρίς αυτό να σημαίνει αποδρομή της ιστορικής μνήμης.

Αφού λοιπόν κανείς εκ των δύο δεν πρόκειται να εξαφανισθεί, για χίλιους και έναν λόγους που δεν είναι του παρόντος να εκτεθούν, απλώς αναφέρω έναν.﮲ Ακόμη και να είχε την δυνατότητα ο ένας να εξαϋλώσει τον έτερον, οι διεθνείς γεωπολιτικοί και γεωστρατηγικοί συσχετισμοί και υπολογισμοί δεν θα το επέτρεπαν. Ο νοών νοείτω.

Κανείς δεν επιθυμεί να δει την Ελλάδα και πολύ περισσότερο την Τουρκία να γιγαντώνονται. Όσο μεγεθύνεσαι, τόσο μεγαλύτερη αυτονομία αποκτάς και αυτό υπάρχουν πολλοί που δεν το θέλουν, ο καθένας για τους δικούς του λόγους.

Υπό αυτή την έννοια λοιπόν τα πολυδιαφημιζόμενα νέο-οθωμανικά σχέδια υπάρχουν μόνο στο μυαλό του κ. Ερντογάν, καθώς ουδείς επιθυμεί μια ευρεία τουλάχιστον γεωπολιτική και γεωστρατηγική ανατροπή του υπάρχοντος statusquo στην περιοχή μας.

Όσο μεγαλύτερος ο κατακερματισμός και όσο πιο αποδυναμωμένες οι χώρες ,τόσο καλύτερος ο έλεγχος. Το ζήσαμε αυτό πριν από μερικές δεκαετίες, κατά την διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Αφού αληλλοσφάχθηκαν οι διάφορες εθνότητες ήρθαν οι «αγαθές» δυνάμεις να σταματήσουν το μακελειό. Φιλεύσπλαχνοι και αρχάγγελοι της ειρήνης καθώς είναι αφού ηρέμησαν τα  πράγματα τα όρισαν κατά πως εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους. Ή μήπως υπάρχει κάποιος αντιρρητικός λόγος; Να τον ακούσουμε. Ή μήπως δεν θα συμβεί κάτι ανάλογο και στην περίπτωσή μας;

Επειδή λοιπόν κάπως έτσι έχουν τα πράγματα, ας καθίσουμε να τα βρούμε μόνοι μας, πριν μας τα βρούνε οι άλλοι. Αφού λοιπόν δεν είσαι υπερδύναμη και αφού δεν μπορείς να πεις ότι, εγώ τρυπάω όλο το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο και στα γίδια μου τα δυο τι θα πεις εσύ ,αν θέλεις έλα να με σταματήσεις ,τότε κατά ανάγκην οδηγείσαι σε διαπραγμάτευση.

Αλλά τι σημαίνει διαπραγμάτευση;  Εξ’ ορισμού σημαίνει υποχώρηση από το μαξιμαλιστικό διεκδικητικό πλαίσιο σε πιο μεσαίες θέσεις. Αυτό προφανώς ισχύει και για τις 2 χώρες. Κάτι ανάλογο συνιστά και η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, που δεν είναι τίποτα άλλο από μία έμμεση διαπραγμάτευση, μια διαπραγμάτευση με τη χρήση ενδιάμεσου. Δεν υπάρχει νομίζω κάποιος αφελής που να πιστεύει ότι εάν αύριο οι 2 χώρες αποφασίσουν να προσφύγουν στη Χάγη, το Διεθνές Δικαστήριο θα δικαιώσει αυτούσιο το πακέτο της μιας ή της άλλης χώρας.

Είναι προφανές ,ότι το Δικαστήριο θα επιλέξει τη μέση λύση. Αυτό θα συμβεί, ακόμη κι αν έχεις όλο το Διεθνές δίκαιο με το μέρος σου. Και στις δυο περιπτώσεις διαπραγμάτευσης λοιπόν ,άμεσης ή έμμεσης, θα υποχρεωθείς κάτι να δώσεις , κάτι να αφήσεις και κάτι να πάρεις.

Οι Ελληνοτουρκικές διαφορές στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο δεν επιλύονται δια της τεθλασμένης, δηλαδή μέσω Λιβύης  και Αιγύπτου. Επιλύονται δια της ευθείας. Με απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ Αθηνών και Άγκυρας. Facetoface. Έχουμε πολλά να συζητήσουμε. Σε κάποια ενδεχομένως να συμφωνήσουμε, να βρούμε κοινό τόπο. Άλλωστε, και κατά το παρελθόν είχαμε φθάσει πολύ κοντά. Σε όσα δεν συμφωνήσουμε η παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης με την υπογραφή του ανάλογου συνυποσχετικού αποτελεί μονόδρομο.

Τώρα, η Τουρκολιβυκή και η Ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία για τον καθορισμό ΑΟΖ με τις δυο βασικές ανταγωνίστριες χώρες να τις αμφισβητούν, δεν γνωρίζω ποια πρακτική αξία μπορεί να έχουν πέρα από κάποιο παιγνίδι εντυπώσεων. Πρακτική αξία έχει μια συμφωνία ,όταν συναινούν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ειδάλλως, το μόνο που καταφέρνει είναι να γίνεται εστία εντάσεων ή να κλονίζεις και την εμπιστοσύνη των συμμάχων σου, όπως στην περίπτωσή μας που καταφέραμε να εξοργίσουμε την Γερμανία και να αποστασιοποιήσουμε την Ισπανία και την Ιταλία και κάποιες άλλες χώρες.

Ως φαίνεται, το timing δεν ήταν το πλέον κατάλληλο. Καλό είναι να οικοδομείς συμμαχίες και με την Αίγυπτο και με το Ισραήλ και με τα ΗΑΕ και με οιονδήποτε άλλο, πλην όμως δεν σου επιλύουν το πρόβλημα.

Η Αίγυπτος βέβαια είχε τους δικούς της λόγους και έσπευσε ταχέως. Είναι η μεγαλύτερη Αραβική χώρα ,μουσουλμανική στο θρήσκευμα ,και επιθυμεί να παίξει ηγετικό ρόλο στον Αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο. Η ανάμιξη της Τουρκίας στα της Συρίας και κυρίως στα της Λιβύης την ενόχλησε καθώς της αφαιρεί ζωτικό χώρο. Την στιγμή αυτή είναι  σε μια ανταγωνιστική σχέση με την Τουρκία και για να την πικάρει υπέγραψε την συμφωνία. Υπάρχουν στιγμές στις ιστορίες των λαών που κάποιες λέξεις είναι απαγορευτικές. Κάπως έτσι συμβαίνει τώρα με τα καθ’ ημάς, αναφορικά με την λέξη  συνεκμετάλλευση .

Ως μιασματικό αντιμετωπίζεται το σενάριο της συνεκμετάλλευσης του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Νομίζω όμως ,ότι ήρθε η ώρα σύνολη η πολιτική ηγεσία να την εντάξει στο λεξιλόγιό της και να εκπαιδεύσει και προετοιμάσει το λαό στη χρήση αυτής ,καθώς αποτελεί μονόδρομο. Από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης το 1923 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ΄70 δεν υπήρχε ένταση στο Αιγαίο. Ούτε η παραμικρή αμφισβήτηση.

Να φαντασθούμε, ότι η επέκταση του Εθνικού εναέριου χώρου στα 10 μίλια, ενώ η αιγιαλίτιδα ζώνη εκτείνεται στα 6 μίλια, έγινε με ένα απλό Προεδρικό διάταγμα του 1931,χωρίς να υπάρξει καμιά αντίδραση τότε από την πλευρά της Τουρκίας.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 όμως ,όταν υπήρξαν οι πρώτες υποψίες για την ύπαρξη υδρογονανθράκων στο Αιγαίο άρχισαν οι εντάσεις. Πέρασαν σχεδόν 50 χρόνια από τότε, 5 δεκαετίες εντάσεων που πολλές φορές έφθασαν στα πρόθυρα θερμού επεισοδίου, αλλά και εξουθενωτικών εξοπλισμών ένθεν κακείθεν. Τάνκς οι Τούρκοι τάνκς και εμείς, φρεγάτες εμείς φρεγάτες και αυτοί, F16, F 35 οι Τούρκοι το ίδιο κι εμείς,S-300 εμείς S-400 οι Τούρκοι και πάει λέγοντας. Ένα απίθανο και απίστευτο γαϊτανάκι εξοπλισμών.

Μετά τις ΗΠΑ, είμαστε οι χώρες που ξοδεύουμε τα περισσότερα ως ποσοστό του ΑΕΠ για εξοπλιστικά προγράμματα. Νισάφι πια. Εν τω μεταξύ , από αυτά τα περιβόητα υποτιθέμενα κοιτάσματα υδρογονανθράκων δεν έχουμε αντλήσει ούτε ένα βαρέλι. Μιλάμε για τραγωδία.

Με την τακτική της αναβλητικότητας, καθώς ο τρόμος του πολιτικού κόστους φρενάρει και μεταθέτει την όποια διαπραγματευτική λύση , κινδυνεύουμε εάν κάποτε αποφασίσουμε να καταλήξουμε σε κάποια συμφωνία οι υδρογονάνθρακες ως ενεργειακή πρώτη ύλη να έχουν ξεπερασθεί ή αντικατασταθεί από άλλες μορφές ενέργειας,  να υποβαθμισθούν και να περάσουν στα αζήτητα.

Σε εμάς , Τούρκους και Έλληνες , θα έχει απομείνει η γκρίνια και κάποια πανάκριβα τάνκς, πλοία  και αεροπλάνα, παρκαρισμένα βεβαίως , γιατί δεν θα υπάρχει αντικείμενο διαμάχης. Για να μην αποδειχθούν τα όποια κοιτάσματα υδρογονανθράκων υπάρχουν, αν υπάρχουν ,αντί ευχής κατάρα  επείγει η διευθέτηση,  και είπαμε τι σημαίνει διευθέτηση. Εκατέρωθεν υποχωρήσεις.

Διαβάζοντας αυτές τις γραμμές κάποιοι φουστανελάδες ίσως εγερθούν. Πιθανόν να τραβήξουν και τα γιαταγάνια από τα θηκάρια τους. Παιδιά ηρεμήστε. Εντάξει δεν λέω, ηρωική ήταν η απάντηση του αθυρόστομου και ατίθασου γιου της καλογριάς προς τον Μαχμούτ Πασά όταν του ζητούσε να  δηλώσει υποταγή, «Μίλησα με τον μπούτζον  μου και μου είπε να μην σε προσκυνήσω». Ταίριαζε με τα δεδομένα της εποχής εκείνης. Σήμερα όμως δεν συνομιλούμε με το γεννητικό μας όργανο για τόσο σοβαρά ζητήματα αλλά με τη λογική.

Βέβαια, κάποιοι επιμένουν να συνομιλούν ,να συνδιαλέγονται, να το συμβουλεύονται και να συναποφασίζουν με αυτό. Όλα αυτά βεβαίως υπό την προϋπόθεση, ότι και η απέναντι πλευρά θα επιδείξει καλόπιστη διάθεση και την αναγκαία υποχωρητικότητα. Σε περίπτωση που εμμείνει στις μαξιμαλιστικές της απαιτήσεις, ε τότε, δεν έχουμε παρά να επαναλάβουμε τη ρήση του θρυλικού Στρατηγού και όπου βγει. Διότι, όπως έλεγε κι ένας κορυφαίος θεωρητικός της πολεμικής τέχνης, ο Κινέζος Σουν Τζου «όταν δεν αφήνεις οδό διαφυγής στον αντίπαλο, τον υποχρεώνεις να αμυνθεί μέχρις εσχάτων».

Εν αρχή όμως, ας εξαντλήσουμε τα όρια του διαλόγου.

Αποστόλης Παππάς

Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Τρικκαίων