Το Δημόσιο Σύστημα Υγείας σηκώνει σήμερα όλο το βάρος και την ευθύνη για τη αξιόπιστη διαχείριση της πανδημίας στη χώρα μας. Η επικέντρωση όμως της προσοχής της Πολιτείας και του ενδιαφέροντος της κοινής γνώμης στην αντιμετώπιση της κρίσης κυρίως στο επίπεδο των νοσοκομείων και των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας , δημιουργεί τον κίνδυνο να προκύψουν ακάλυπτες υγειονομικές ανάγκες που θα αφορούν είτε ασθενείς με χρόνια νοσήματα και σοβαρές παθήσεις που πλέον έχουν πλημμελή παρακολούθηση και φροντίδα, είτε πολίτες που έχουν έρθει σε επαφή με τον ιό και με βάση τις τηλεφωνικές οδηγίες «μένουν σπίτι» χωρίς κλινική εκτίμηση της κατάστασης τους και χωρίς τρόπο έγκαιρης διάγνωσης μιας ενδεχόμενης επιδείνωσης της.
Μεταξύ του «Μένουμε στο Σπίτι» και του Νοσοκομείου υπάρχει η ΠΦΥ
Η απάντηση στον κίνδυνο των ακάλυπτων αυτών αναγκών υγείας μπορεί να δοθεί από την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και το επιστημονικό δυναμικό της. Μεταξύ της παραμονή στο σπίτι όσων ασθενών δεν έχουν επείγον πρόβλημα και της μαζικής προσφυγής στα νοσοκομεία όλων των εμπυρέτων περιστατικών, υπάρχει ένα ενδιάμεσο και υπό προϋποθέσεις ιδιαίτερα αποτελεσματικό επίπεδο υπηρεσιών του ΕΣΥ. Είναι οι δημόσιες δομές της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, τα Κέντρα Υγείας αγροτικού και αστικού τύπου, οι ΤΟΜΥ και τα Περιφερειακά Ιατρεία, που μπορούν και επιβάλλεται να ενσωματωθούν πλήρως στην μάχη κατά της πανδημίας αλλά και να ενεργοποιηθούν στην εξωνοσοκομειακή παρακολούθηση και υποστήριξη των υπόλοιπων ασθενών. Η ενεργοποίηση της ΠΦΥ και των επαγγελματιών υγείας που υπηρετούν στις δομές της μπορεί να γίνει με σχεδιασμένη ένταξη στον επιχειρησιακό σχεδιασμό του Υπουργείου Υγείας ορισμένων επαρκώς στελεχωμένων και εξοπλισμένων Κέντρων Υγείας Αστικού Τύπου (πρώην Πολυϊατρείων του ΙΚΑ) , αλλά και Κέντρων Υγείας της υπαίθρου καθώς και Περιφερειακών Ιατρείων. Προφανώς αναγκαίες προϋποθέσεις είναι ο εφοδιασμός του προσωπικού με τα αναγκαία μέσα ατομικής προστασίας, η παροχή πολύ συγκεκριμένων οδηγιών και πρωτοκόλλων και η βελτίωση της επικοινωνίας και της υποστήριξης των υγειονομικών από τον ΕΟΔΥ.
Για λόγους ιδεοληπτικούς δεν αξιοποιούνται από την κυβέρνηση οι δημόσιες δομές ΠΦΥ
Απέναντι σ’ αυτή την ανάγκη οργανωμένης εμπλοκής της ΠΦΥ στη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης, η κυβέρνηση μέχρι στιγμής δεν έχει υλοποιήσει ούτε την εξαγγελία της για μετατροπή 6 Κέντρων Υγείας του Λεκανοπεδίου σε «μονάδες αναφοράς» για τον κοροναϊό, ενώ έχει ξεκινήσει τις μετακινήσεις γενικών γιατρών από ΠΙ και ΚΥ προς τα νοσοκομεία, και μάλιστα για την πρωινή λειτουργία τους. Οι μετακινήσεις αυτές του ιατρικού προσωπικού από την ΠΦΥ σ’ αυτή τη φάση και με αυτό τον τρόπο δεν προσφέρουν καμιά ουσιαστική ανακούφιση στα επαρχιακά νοσοκομεία που πιέζονται από την καθημερινή 24ωρη εφημερία και τη νοσηλεία περιστατικών με κοροναϊόστις ειδικές κλινικές που έχουν αναπτυχθεί. Αντίθετα αδυνατίζουν πολύ το μέτωπο της αντιμετώπισης της πανδημίας στην κοινότητα μέσω των δημόσιων δομών ΠΦΥ. Αν σε επόμενη φάση χρειαστεί η στήριξη του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού των νοσοκομείων από υγειονομικούς της ΠΦΥ, αυτό πρέπει να γίνει συντεταγμένα, με σοβαρή προετοιμασία και με οριοθετημένους ρόλους. Η κυβέρνηση αγνοεί την ΠΦΥ για λόγους ιδεοληπτικούς. Γιατί ήταν η ΝΔ επί κυβέρνησης Σαμαρά που έδιωξε 2500 ειδικευμένους γιατρούς από τα Πολυιατρεία του ΙΚΑ και αποδιοργάνωσε την ΠΦΥ στα αστικά κέντρα. Και είναι επίσης η ΝΔ που πολέμησε λυσσαλέα τη μεταρρύθμιση στην ΠΦΥ, το θεσμό του οικογενειακού γιατρού και τις 127 Τοπικές Μονάδες Υγείας (ΤΟΜΥ) που δρομολόγησε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Σύμφωνα με την αντίληψη της κυβέρνησης στο πεδίο της ΠΦΥ δεν πρέπει να έχουν τον κυρίαρχο ρόλο οι δημόσιες δομές αλλά ο ιδιωτικός τομέας.
Οι δημόσιες δομές ΠΦΥ όμως μπορούν αυτή την περίοδο να ανταποκριθούν στις ανάγκες της πανδημίας, να δώσουν έμφαση στην υπόλοιπη νοσηρότητα του πληθυσμού ευθύνης τους , να οργανώσουν, σε συνεργασία με γιατρούς του ιδιωτικού τομέα (συμβεβλημένους με τον ΕΟΠΥΥ ή μη) καθώς και με προγράμματα των Δήμων όπως το «Βοήθεια στο Σπίτι», την κατ’ οίκον παρακολούθησηκαι φροντίδα χρόνιων ασθενών που σήμερα «μένουν σπίτι» χωρίς συστηματική κλινική εκτίμηση και εποπτεία. Η μερική αναστολή της τακτικής λειτουργίας του συστήματος υγείας (τακτικά εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων και ΚΥ , απογευματινά ιατρεία, επισκέψεις σε ιδιωτικά ιατρεία)λόγω των περιοριστικών μέτρων, καθιστά επείγουσα αυτή την παρέμβαση. Τώρα είναι η ώρα να ενισχύσουμε την κουλτούρα της κοινοτικής και οικογενειακής φροντίδας , της εξωστρεφούς δράσης των δομών ΠΦΥ και της συνέργειας ΠΦΥ και Δημόσιας Υγείας.
Στο μείζον ζήτημα της συγκυρίας που είναι η ανάσχεση της εξάπλωσης του SARS-CoV-2 στην κοινότητα και η προστασία του ΕΣΥ από μη διαχειρίσιμο αριθμό κρουσμάτων που χρειάζονται νοσηλεία και διασωλήνωση, η εμπλοκή των δομών της ΠΦΥ μπορεί να οργανωθεί ως εξής:
Γρήγορη εκπαίδευση του προσωπικού τους στα πρωτόκολλα του ΕΟΔΥ, διασφάλιση επαρκών μέσων ατομικής προστασίαςκαι εκπαίδευση στη χρήση τους, διαμόρφωση ειδικών χώρων εντός των Κέντρων Υγείας και πρωτόκολλο διαλογής των περιστατικώνγιατην ασφαλή διαχείριση ύποπτων κρουσμάτων για Covid19 με ήπια συμπτώματα που δεν χρειάζονται νοσηλεία. Κρίσιμη προϋπόθεση είναι η δυνατότητα λήψης και μεταφοράς δείγματος για κοροναϊό στα δημόσια εργαστήρια αναφοράς και η αυξημένη διαθεσιμότητα διαγνωστικών τεστ.
Με βάση την τομεοποιημένη(χωροταξική) διάρθρωση της ΠΦΥ, να οριστεί ένα Κέντρο Υγείας ως μονάδα αναφοράς και συντονιστικό κέντρο όλωντων υπόλοιπων δομών και επαγγελματιών υγείας που έχουν σχέση με το Δημόσιο Σύστημα Υγείας στην περιοχή ευθύνης του ΚΥ (ΤΟΜΥ, Περιφερειακά Ιατρεία, συμβεβλημένοι γιατροί με τον ΕΟΠΥΥ), αλλά και με ελευθεροεπαγγελματίες γιατρούς ή εθελοντές που είναι διαθέσιμοι να εμπλακούν πιο ενεργά στη διαχείριση της πανδημίας.
Αξιοποιείται το σημερινό σύστημα των εγγεγραμμένων σε οικογενειακό γιατρό (που υπηρετεί σε Κέντρο Υγείας και ΤΟΜΥ ή είναι συμβεβλημένος με τον ΕΟΠΥΥ ) και αφορά περίπου 2 εκατομμύρια πολίτες, πολλοί από τους οποίους είναι ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού (ηλικιωμένοι, χρόνιοι ασθενείς). Οι πολίτες αυτοί μπορούν να έχουν ως πρώτο σημείο επαφής με το σύστημα υγείας τον οικογενειακό τους γιατρό όχι μόνο για τα χρόνια προβλήματα υγείας τους αλλά και για την αναζήτηση βοήθειας σε σχέση με την πανδημία.
Διασυνδέεται ο ΕΟΔΥ με το Εθνικό Σύστημα Υγείας και τις δημόσιες δομές ΠΦΥ . Στόχος είναι η συνεχιζόμενη παρακολούθηση όσων πολιτών έχουν ήπια συμπτώματα της νόσου και παίρνουν τηλεφωνικές οδηγίες από τον ΕΟΔΥγια παραμονή στο σπίτι και επικοινωνία με τον γιατρό τους αν χρειαστεί. Η σύσταση «επικοινωνείστε με το γιατρό σας» για να μπορεί να υλοποιηθεί πρέπει να εμπλακούν πιο ενεργά οι δημόσιες δομές ΠΦΥ και το ιατρικότους δυναμικό. Μπορούν οι όμορες δομές ΠΦΥ της περιοχής κατοικίας των ασθενών με Covid 19 που «μένουν σπίτι», να αναλάβουν την εποπτεία και κλινική παρακολούθηση των περιστατικών αυτών. Μέσω τακτικής τηλεφωνικής επικοινωνίας των γιατρών της ΠΦΥ αλλά και με κατ’ οίκον επίσκεψη ομάδας υγείας αν χρειαστεί (με γιατρό, νοσηλευτή και επισκέπτη υγείας) διασφαλίζεται το αξιόπιστο monitoring των κρουσμάτων που αρχικά δεν κρίνεται σκόπιμο να νοσηλευτούν, αλλά μπορεί σε ορισμένα από αυτά να επιδεινωθεί η κατάσταση τους και άρα να χρειαστεί έγκαιρη διάγνωση και παραπομπή στο νοσοκομείο. Έτσι δημιουργείται ένα αποτελεσματικό «φίλτρο» προς τα επιβαρυμένα νοσοκομεία και αποτρέπουμε σοβαρότερες επιπλοκές της νόσου.
Επιδημιολογική επιτήρηση της πανδημίας στην κοινότητα με τη συνδρομή της ΠΦΥ, με στόχο την έγκαιρη ανίχνευση κρουσμάτων εκτός νοσοκομείου, τη διενέργεια διαγνωστικών τεστ σε ευρύτερη κλίμακα με κατ’ οίκον δειγματοληψία . Στην κατεύθυνση αυτή μπορούν να αξιοποιηθούν κινητές μονάδεςυγείας(ΚΟΜΥ)που έχουν θεσμοθετηθεί (ν.4600/2019) και μπορούν να χρηματοδοτηθούν μέσω ΕΣΠΑ για την παροχή ολοκληρωμένης υγειονομικής φροντίδας και όχι μόνο εργαστηριακού ελέγχου για κοροναϊό.
Η αξιοποίηση των γιατρών του ιδιωτικού τομέα μπορεί να γίνει με ανανέωση κατ’ αρχήν της σύμβασης των συμβεβλημένων οικογενειακών γιατρών (έληξε 31/3/2020) και με εκ νέου πρόσκληση του ΕΟΠΥΥ για συμβάσειςείτε με οικογενειακούς γιατρούς ( γενικούς γιατρούς, παθολόγους, παιδιάτρους) ή με γιατρούς άλλων ειδικοτήτων που μπορούν να συμβάλλουν στην κάλυψη αναγκών αυτής της περιόδου (με εξυπηρέτηση περιστατικών στα ιατρεία τους , με τηλεφωνική υποστήριξη χρόνιων ασθενών, συμμετέχοντας σε Κινητές Μονάδες για κατ’ οίκον φροντίδα κλπ) .
Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, αν στηριχθεί κατάλληλα, έχει τη δυνατότητα να οργανώσει και να συντονίσει ένα καθολικό και αποτελεσματικό δίκτυο δημόσιας υγειονομικής φροντίδας για την κάλυψη των νέων αναγκών λόγω της πανδημίας, περιορίζοντας τις ανισότητες στην Υγεία και συμβάλλοντας στο συνολικό επιχειρησιακό σχεδιασμό του Υπουργείου Υγείας και στην «προστασία» των νοσοκομείων που σήμερα επωμίζονται όλο το βάρος.